LUTUTÓW

Lututów – wieś znajdująca się w województwie łódzkim, w powiecie wieruszowskim. Położona przy drodze krajowej nr 14. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa sieradzkiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Lututów.

W Lututowie bardzo silnie rozwinęła się społeczność żydowska. W 1921 r. Polacy stanowili wyraźną mniejszość w osadzie, zamieszkanej przez 1466 Żydów (69% mieszkańców). Na początku 1940 r. Niemcy utworzyli w Lututowie getto żydowskie; podczas jego likwidacji w sierpniu 1942 r. część Żydów wywieziono bezpośrednio do obozu zagłady w Chełmnie i wymordowano, zaś część przeniesiono do getta w Łodzi. W konsekwencji z II wojny światowej Lututów wyszedł ogromnie wyludniony. Pamiątkami po żydowskich mieszkańcach Lututowa są: dawna synagoga wzniesiona w połowie XIX stulecia oraz zniszczony cmentarz żydowski.

Synagoga w Lututowie przy ul. Wieruszowskiej 4 została zbudowana w połowie XIX w. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po wojnie budynek przebudowano na kino. Obecnie znajduje się w nim zakład krawiecki. Murowany z cegły, pierwotnie nieotynkowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta W zachodniej części znajdował się przedsionek, z którego wchodziło się do głównej sali modlitewnej. Całą salę oświetlają wysokie, półokrągłe zakończone, stylizowane okna. Całość jest przykryta dwuspadowym dachem.

Cmentarz żydowski znajdujący się na tzw. Młynku (miejscowość, która obecnie jest przedmieściem Lututowa, położona przy trasie Łódź – Wrocław) został założony w połowie XIX w. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali nekropolię.  Zniszczeń dopełniła ludność miejscowa w latach 70-tych XX w. Na miejscu cmentarza zorganizowano kopalnię żwiru i piasku.

Na powierzchni 1,5 hektara nie zachował się żaden nagrobek. Wykopane przy okazji czaszki i kości rozrzucono w przyległym lesie i przydrożnych rowach. Obecnie jest to miejsce służące jako nielegalne składowisko śmieci.

17 czerwca 2010 r. w Lututowie odbyła się ceremonia odsłonięcia tablicy upamiętniającej społeczność żydowską tej miejscowości i upamiętnienia żydowskich mieszkańców przedwojennego Lututowa. Mniejsza tabliczka informacyjna zawisła na budynku dawnej Synagogi. Z tej okazji do grodu Lutolda przyjechali potomkowie lututowskich Żydów, obecnie w większości mieszkający w USA. Koordynatorką ze strony żydowskiej była Dorothy Gold Clark, która w zeszłym roku odwiedziła miejscowość. W naszych rozmowach często poruszała kwestię podjęcia współpracy z miejscowymi placówkami edukacyjnymi, które mogłyby wziąć tablicę pod symboliczną opiekę, dzięki czemu historia lututowskich Żydów, stałaby się częścią dziedzictwa historii miasta, przechowywaną przez kolejne pokolenia jego mieszkańców. Wójt Gminy Lututów Józef Suwara dokonał otwarcia uroczystości, powitał gości i przedstawił w skrócie lututowskie losy społeczności żydowskiej. Rabin odmówił modlitwę w języku Jidysz oraz w języku angielskim. Proboszcz Parafii Lututowskiej ks. Mariusz Giwerski odmówił modlitwę i odczytał nawiązujący do sytuacji wątek z Biblii natomiast profesor Doroty Clark, główna inicjatorka lututowskich uroczystości przedstawiła swoje związki z Lututowem. Przybliżyła osoby w których imieniu i z upoważnienia podjęła wysiłek spotkania się właśnie w Lututowie. Następnie studenci amerykańscy pochodzenia żydowskiego oraz Polacy z Łodzi i Warszawy przedstawiali swoje rodzinne wspomnienia i wymieniali przodków pochodzących z Lututowa, którzy pozostawili im radość i ciepło z lat młodości, ale także ciężkie wspomnienia z lat okupacji, getta, obozów i całej wojennej martyrologii społeczności żydowskiej. Większość wypowiedzi polskich była tłumaczona z języka polskiego na angielski i odwrotnie. Po tych oficjalnych wypowiedziach nastąpiło przecięcie wstęgi przez Panią profesor Dorothy Gold Clark a następnie złożono przy kamieniu kwiaty i zapalono znicze.

Będąc w Lututowie warto również zobaczyć :

Kościół św. Piotra i Pawła

Kościół parafialny, murowany św. Piotra i Pawła został wzniesiony w latach 1910-1917 w stylu neoromańskim wg projektu z 1907 r. architekta Jarosława Wojciechowskiego. W nim cenny obraz Matki Boskiej z 1639 r. i tablica epitafijna Biernackich z wmurowaną kulą armatnią z 1812 r., upamiętniająca gen. Józefa Biernackiego. Na cmentarzu zachowane groby okolicznych ziemian. Poprzedni kościół drewniany (na miejscu pierwotnego – zapewne z XVI w.) stał tu od 1730 r. i był fundowany przez: Michała Madalińskiego, podsędka wieluńskiego, Teodora Wierusza Niemojowskiego i Franciszka Gędkiewicza, kanonika wieluńskiego.

Na wieży kościoła znajduje się zegar wykonany w 1938 r. przez Józefa Ambroziego z Tuszyna.

Zespół pałacowo - parkowy Taczanowskich

Na zespół pałacowo - gospodarczy w Lututowie składają się: dawny pałac Taczanowskich - piętrowa, murowana budowla wzniesiona w stylu klasycystycznym, z 4 - kolumnowym jońskim portykiem w elewacji frontowej, park podworski oraz dawne zabudowania folwarczne, w tym klasycystyczny spichlerz z ok. 1800 r.

Pałac mieści dzisiaj Zespół Szkół Rolniczych im.W.Baranowskiego. W Szkolnej Izbie Pamięci warto zobaczyć m.in. drewnianą rzeźbę św. Jana Nepomucena z II poł. XIX w. W przyszkolnym parku funkcjonuje niewielki skansen prezentujący różnorodne maszyny używane w rolnictwie dawniej i współcześnie. 

skansen przy pałacu

Dwór w Świątkowicach

W zabytkowym parku w Świątkowicach (gmina Lututów) wznosi się drewniany dwór staropolski - jedna z najpiękniejszych tego typu budowli na terenie województwa. Dwór ten jest budowlą barokową, wzniesioną w XVIII stuleciu, na rzucie prostokąta, dwutraktową z portykiem wspartym na dwóch parach profilowanych słupów, krytą dachem łamanym polskim . Wokół dworu rozciąga się park o powierzchni 10.20 ha, założony w latach 1890 - 1900 jako romantyczny park spacerowy. Projektantem parku był prawdopodobnie Walery Kroneberg. W parku odnaleźć można liczne okazy zabytkowych drzew i rzadkich krzewów. Interesującym fragmentem jest długa, licząca 355 metrów aleja strzyżonych grabów. Tuż przy dworze rośnie krzewiasty czteropienny cis liczący co najmniej 600 lat. W świątkowickim parku bierze swój początek Struga Węglewska - prawobrzeżny dopływ Prosny. W przeszłości istniały tu liczne stawy i sadzawki połączone kaskadami i łukowymi mostkami. Do wzniesionych na wysepkach altan można było dopłynąć łodzią ze specjalnych przystani.